Πολιτικες

Ανθρώπινα Δικαιώματα, Δικαιώματα Γυναικών, Δικαιώματα Παιδιών

Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι βασικά πρότυπα που αναγνωρίζουν την ανάγκη αξιοπρεπούς ζωής για όλους τους ανθρώπους στον κόσμο. Η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων  - εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 10 Δεκεμβρίου 1948- είναι ένα επαναστατικό έγγραφο και συνεχίζει να χρησιμεύει ως το πιο σημαντικό παγκόσμιο μέσο για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τονίζει ότι η ελευθερία, η δικαιοσύνη και η ειρήνη στον κόσμο βασίζονται στην αναγνώριση της αξιοπρέπειας και της αξίας των ανθρώπων και στην ισότητα ανδρών και γυναικών.

Αυτές οι δύο βασικές αξίες ορίζουν πολλές άλλες που χρησιμεύουν ως θεμελιώδης αρχή της συνύπαρξης για ανθρώπους και κοινωνίες. Κάποιες από αυτες είναι:

•  Ελευθερία
•  Σεβασμός στους άλλους
•  Μη διάκριση
•  Ανοχή
•  δικαιοσύνη
•  Ευθύνη

Λόγω της ευπάθειάς τους στην κοινωνία και της μεγαλύτερης έκθεσής τους σε κακοποίηση, διακρίσεις και βία και στερήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι γυναίκες και τα παιδιά υπόκεινται σε ειδική φροντίδα και νομική υποστήριξη. Τα δικαιώματα των γυναικών και των παιδιών επηρεάζουν την προστασία της σωματικής τους ακεραιότητας και της αυτονομίας της βούλησης - να μην υπόκεινται σε συναισθηματική, σωματική και σεξουαλική κακοποίηση, να ζουν σε ένα ασφαλές περιβάλλον, να είναι σε θέση να εκφράζουν ελεύθερα τις επιθυμίες τους, να συνειδητοποιούν τις δυνατότητές τους. Η προστασία αυτών των δικαιωμάτων αποτελεί εγγύηση για την κοινωνική πρόοδο και την ευημερία των κοινωνιών, επομένως ρυθμίζεται από διάφορα διεθνή έγγραφα. Θα αναφέρουμε εν συντομία μερικά από τα πιο σημαντικά.

Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού

Το έγγραφο υποχρεώνει τις πολιτείες να παρέχουν ειδικές εγγυήσεις και φροντίδα, συμπεριλαμβανομένης της κατάλληλης νομικής προστασίας για τα παιδιά, λόγω της σωματικής και πνευματικής τους ανωριμότητας και ευπάθειας.

Το Άρθρο 2 ρυθμίζει την εγγύηση των δικαιωμάτων κάθε παιδιού χωρίς καμία διάκριση, ανεξάρτητα από τη φυλή, το χρώμα, το φύλο, τη γλώσσα, τη θρησκεία, την πολιτική ή άλλη γνώμη, την εθνική, εθνοτική ή κοινωνική καταγωγή, την ιδιοκτησία, την αναπηρία, τη γέννηση ή άλλο καθεστώς του παιδί ή τους γονείς του ή νόμιμους κηδεμόνες. Είναι ευθύνη των κρατών να φροντίζουν για την ευημερία των παιδιών και να τα προστατεύουν, καθοδηγούμενα σε όλες τις ενέργειές τους από τα υψηλότερα συμφέροντά τους (Άρθρο 3). Το δικαίωμα στη ζωή, καθώς και οι δυνατότητες επιβίωσης και ανάπτυξης, είναι θεμελιώδους σημασίας για τη Σύμβαση (Άρθρο 6), καθώς και το δικαίωμα των παιδιών να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους για όλα τα θέματα που τους αφορούν, τα οποία πρέπει να έχουν σημασία, που αντιστοιχεί στην ηλικία και την ωριμότητα του παιδιού (Άρθρο 12). Προτεραιότητα της Σύμβασης είναι η προστασία των παιδιών από κάθε μορφή σωματικής ή διανοητικής βίας, επίθεσης ή κακοποίησης, αμέλειας, κακοποίησης ή εκμετάλλευσης, συμπεριλαμβανομένων των σεξουαλικών αδικημάτων, ενώ βρίσκονται υπό τη φροντίδα των γονιών τους ή ενός από αυτά, των νόμιμων τους κηδεμόνα ή οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο στο οποίο τους έχει ανατεθεί (Άρθρο 19). Το δικαίωμα στην εκπαίδευση θεωρείται όχι μόνο στο πλαίσιο της προσβασιμότητας, της διαθεσιμότητας, της πληρότητας, της εξάλειψης της άγνοιας και του αναλφαβητισμού, αλλά και στη διευκόλυνση της πρόσβασης σε επιστημονικές και τεχνικές γνώσεις και σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας.

Σύμβαση για την εξάλειψη κάθε μορφής διακρίσεων κατά των γυναικών

Με βάση τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και την πίστη στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, στην αξιοπρέπεια και την αξία του ανθρώπινου προσώπου και στην ισότητα ανδρών και γυναικών, η Σύμβαση παρέχει κατευθυντήριες γραμμές για την αλλαγή των κοινωνικών και πολιτιστικών προτύπων συμπεριφοράς ανδρών και γυναικών προκειμένου να επιτευχθεί η εξάλειψη των προκαταλήψεων και η εξάλειψη των εθίμων που βασίζονται στην ιδέα της κατωτερότητας ή της ανωτερότητας ενός από τα φύλα ή του στερεότυπου του ρόλου των ανδρών και των γυναικών (Άρθρο 5α). Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται επίσης στην παροχή οικογενειακής ανατροφής, η οποία περιλαμβάνει τη σωστή κατανόηση της μητρότητας ως κοινωνικής λειτουργίας και αναγνώριση της κοινής ευθύνης ανδρών και γυναικών στην ανατροφή και την ανάπτυξη των παιδιών τους, υπό την προϋπόθεση ότι σε όλες τις περιπτώσεις τα συμφέροντα των παιδιών κυριαρχούν (Άρθρο 5β):

•  Συμμετοχή στην πολιτική και δημόσια ζωή της χώρας - το δικαίωμα ψήφου, εκλογής σε δημόσιους φορείς, δημόσιας διοίκησης, συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων (Άρθρο 7).
•  Πρόσβαση σε ποιοτικά προγράμματα κατάρτισης σε όλα τα στάδια της εκπαίδευσης, ευκαιρίες για ελεύθερο προσανατολισμό στην επιλογή επαγγέλματος ή ειδικότητας, ίσα δικαιώματα στη λήψη υποτροφιών και επιχορηγήσεων εκπαίδευσης, καθώς και ειδικά μέτρα για τον περιορισμό του αριθμού των κοριτσιών που εγκαταλείπουν το σχολείο (Άρθρο 10).
•  Απασχόληση μέσω ίσων ευκαιριών απασχόλησης, δωρεάν επιλογή επαγγέλματος και ευκαιριών για εξέλιξη της σταδιοδρομίας, το δικαίωμα ίσης αμοιβής για ίση εργασία (Άρθρο 11).
•  Πρόσβαση στην ιατρική περίθαλψη (Άρθρο 12), το δικαίωμα σε οικογενειακά επιδόματα και οικονομική πίστωση, καθώς και στη συμμετοχή στην πολιτιστική ζωή (Άρθρο 13).
•  Ίσα δικαιώματα στο πλαίσιο της συζυγικής σχέσης, συμπεριλαμβανομένης της ελεύθερης επιλογής του συντρόφου, των ίσων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων ως γονέων, της δυνατότητας συνδυασμού των οικογενειακών δεσμεύσεων με την εκπαίδευση και την πραγματοποίηση, την ισότητα μεταξύ των συντρόφων στην κατοχή, την απόκτηση, τη διαχείριση, τη χρήση και τη διάθεση περιουσιακών στοιχείων (Άρθρο 16).

Επιτροπή για την εξάλειψη των διακρίσεων κατά των γυναικών (CEDAW), η οποία παρακολουθεί την εφαρμογή της Σύμβασης

Η Επιτροπή για την Εξάλειψη των Διακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW) είναι το σώμα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων που παρακολουθεί την εφαρμογή της Σύμβασης για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών. Η Επιτροπή CEDAW αποτελείται από 23 εμπειρογνώμονες για τα δικαιώματα των γυναικών από όλο τον κόσμο. Για πρώτη φορά, μετά τις δημοκρατικές αλλαγές, η Βουλγαρία διαθέτει εμπειρογνώμονα του CEDAW - την κυρία – την κυρία  Genoveva Tisheva – με θητεία 2019-2022.

Υπάρχει ένα προαιρετικό πρωτόκολλο στη σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών, το οποίο περιλαμβάνει:

•  Διαδικασία επικοινωνίας - δίνει τη δυνατότητα σε άτομα και ομάδες γυναικών να υποβάλλουν καταγγελία στην Επιτροπή Εξάλειψης των Διακρίσεων κατά των Γυναικών για παραβιάσεις της Σύμβασης.
•   Διαδικασία έρευνας - επιτρέπει στην Επιτροπή να διεξάγει έρευνες για σοβαρές και συστηματικές παραβιάσεις των δικαιωμάτων των γυναικών.

Γενική σύσταση № 36 (2017 / UN CEDAW) ΟΗΕ σχετικά με το δικαίωμα των κοριτσιών και των γυναικών στην εκπαίδευση

Αναπτύχθηκε από την κ. Genoveva Tisheva, ειδική της CEDAW

TΤο δικαίωμα στην εκπαίδευση και η ισότητα στην εκπαίδευση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των δικαιωμάτων των γυναικών. Ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για το δικαίωμα στην εκπαίδευση δήλωσε ότι "..... το δικαίωμα στην εκπαίδευση για γυναίκες και κορίτσια ... είναι απαραίτητο για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων από τις οποίες υφίστανται γυναίκες και κορίτσια». Έτσι, αυτό το δικαίωμα μπορεί να ονομαστεί «προστατευτικό» δικαίωμα, το οποίο ανήκει στην κατηγορία των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων και περιλαμβάνεται σε πολλά διεθνή έγγραφα. Περιέχει πολλά άλλα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα λήψης ή πρόσβασης στην εκπαίδευση, το δικαίωμα επιλογής εκπαίδευσης, το δικαίωμα στην ισότητα στην εκπαίδευση. Εν ολίγοις, η εκπαίδευση πρέπει να είναι διαθέσιμη, προσιτή, κατάλληλη για ανάγκες και προσαρμόσιμη σε διαφορετικές καταστάσεις.

Το δικαίωμα να μην γίνεται διάκριση στην εκπαίδευση είναι ένα συγκεκριμένο δικαίωμα. Σε αντίθεση με τη βία που βασίζεται στο φύλο κατά των γυναικών ή την αλλαγή του κλίματος και τη μείωση των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών, οι οποίες δεν ρυθμίζονται ρητά στη Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών (CEDAW), αλλά οι οποίες αναγνωρίζονται από την CEDAW ότι εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Σύμβασης (το δικαίωμα στην ελευθερία από τις διακρίσεις, το δικαίωμα στην υγεία, το δικαίωμα των γυναικών στις αγροτικές περιοχές), το Άρθρο 10 της Σύμβασης υποχρεώνει ρητά τα κράτη να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για την εξάλειψη των διακρίσεων στην εκπαίδευση μεταξύ γυναικών και ανδρών και μεταξύ κοριτσιών και αγοριών. Το Άρθρο 10 ρυθμίζει λεπτομερώς τα ακόλουθα:

"Τα συμβαλλόμενα κράτη λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για την εξάλειψη των διακρίσεων εις βάρος των γυναικών προκειμένου να τους εξασφαλίσουν ίσα δικαιώματα με τους άνδρες στον τομέα της εκπαίδευσης και ιδίως να διασφαλίζουν, βάσει της ισότητας ανδρών και γυναικών: (α) Οι ίδιες προϋποθέσεις για την καριέρα και τον επαγγελματικό προσανατολισμό, για την πρόσβαση σε σπουδές και για την απόκτηση διπλωμάτων σε εκπαιδευτικά ιδρύματα όλων των κατηγοριών τόσο σε αγροτικές όσο και σε αστικές περιοχές · Η ισότητα αυτή διασφαλίζεται στην προσχολική, γενική, τεχνική, επαγγελματική και ανώτερη τεχνική εκπαίδευση, καθώς και σε όλους τους τύπους επαγγελματικής κατάρτισης; (β) Πρόσβαση στα ίδια προγράμματα σπουδών, στις ίδιες εξετάσεις, εκπαιδευτικό προσωπικό με προσόντα του ίδιου προτύπου και σχολικές εγκαταστάσεις και εξοπλισμό της ίδιας ποιότητας; (γ) Η εξάλειψη οποιασδήποτε στερεότυπης έννοιας των ρόλων ανδρών και γυναικών σε όλα τα επίπεδα και σε όλες τις μορφές εκπαίδευσης ενθαρρύνοντας τη συνεκπαίδευση και άλλους τύπους εκπαίδευσης που θα βοηθήσουν στην επίτευξη αυτού του στόχου και, ειδικότερα, με την αναθεώρηση των σχολικών βιβλίων και σχολικά προγράμματα και την προσαρμογή των μεθόδων διδασκαλίας; (δ) Οι ίδιες ευκαιρίες να επωφεληθούν από υποτροφίες και άλλες επιχορηγήσεις σπουδών; (ε) τις ίδιες ευκαιρίες πρόσβασης σε προγράμματα συνεχούς εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένων προγραμμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων και λειτουργικού γραμματισμού, ιδίως εκείνων που στοχεύουν στη μείωση, το συντομότερο δυνατό, οποιουδήποτε χάσματος στην εκπαίδευση που υπάρχει μεταξύ ανδρών και γυναικών; (στ) Η μείωση των ποσοστών εγκατάλειψης των μαθητών και η οργάνωση προγραμμάτων για κορίτσια και γυναίκες που έχουν εγκαταλείψει πρόωρα το σχολείο; (ζ) τις ίδιες ευκαιρίες για ενεργό συμμετοχή στον αθλητισμό και τη φυσική αγωγή.”

Στις 16 Νοεμβρίου 2017, η Επιτροπή CEDAW ολοκλήρωσε και δημοσίευσε τη Γενική Σύσταση № 36 σχετικά με το δικαίωμα των κοριτσιών και των γυναικών στην εκπαίδευση. Ξεκινά με μεγάλη έμφαση στην εκπαίδευση και τον «κεντρικό μετασχηματιστικό και ενδυναμωτικό ρόλο της στην προώθηση των αξιών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αναγνωρίζεται ως ο δρόμος προς την ισότητα των φύλων και την ενδυνάμωση των γυναικών».

Με βάση τα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τα σχολικά άτομα που εγκαταλείπουν το σχολείο και τα στοιχεία αλφαβητισμού, η Επιτροπή σημειώνει ότι τα κορίτσια και οι γυναίκες αρχικά υφίστανται δυσανάλογες  διακρίσεις όσον αφορά την πρόσβαση, τις ευκαιρίες τακτικής φοίτησης στο σχολείο, την αντιμετώπιση, τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα και τις ευκαιρίες σταδιοδρομίας. Η Επιτροπή συνδέει τη σύσταση με τον Στόχο 4 των Στόχων Αειφόρου Ανάπτυξης, που επιδιώκει να «εξασφαλίσει εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς και ίσης ποιότητας και να προωθήσει ευκαιρίες για τη διά βίου μάθηση».

Η γενική σύσταση № 36 οργανώνεται γύρω από 3 κύρια θέματα:

•  πρόσβαση στην εκπαίδευση;
•  ίση μεταχείριση και ευκαιρίες στην εκπαίδευση;
•  πώς η εκπαίδευση επηρεάζει δικαιώματα όπως το δικαίωμα στην ισότητα των φύλων εκτός της εκπαιδευτικής σφαίρας, τονίζοντας ότι ακόμη και αν το εκπαιδευτικό επίτευγμα των ανδρών είναι χαμηλότερο, κατέχουν καλύτερες θέσεις.

Ακολουθούν μερικές από τις κύριες συστάσεις που σχετίζονται με τις κρατικές υποχρεώσεις βάσει του Άρθρου 10 της Σύμβασης που περιγράφονται σε αυτό το έγγραφο: •  να παρέχει καθολική, δωρεάν και υποχρεωτική εκπαίδευση έως το επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για όλους και να εξαλείψει την ανισόρροπη κατανομή των κονδυλίων του προϋπολογισμού για την εκπαίδευση ευάλωτων και περιθωριοποιημένων ομάδων κοριτσιών; •  ενσωμάτωση κατάλληλης ηλικίας εκπαίδευσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών και της Σύμβασης CEDAW στα σχολικά προγράμματα σε όλα τα επίπεδα; •  να αναλάβει συνταγματικές τροποποιήσεις ή/και άλλες κατάλληλες νομοθετικές ενέργειες για να διασφαλίσει την προστασία και την επιβολή των δικαιωμάτων των κοριτσιών και των γυναικών, εντός και μέσω της εκπαίδευσης; •  εξάλειψη των στερεοτύπων των φύλων αναπτύσσοντας και εφαρμόζοντας πολιτικές και προγράμματα για την ισότητα των φύλων σε όλα τα επίπεδα; •  ενθάρρυνση των μέσων ενημέρωσης να προβάλλουν θετικές και μη σεξουαλικές εικόνες γυναικών, συμπεριλαμβανομένων κοριτσιών και γυναικών εθνοτικών και μειονοτήτων, ηλικιωμένων γυναικών και κοριτσιών και γυναικών με αναπηρία.

Διακήρυξη και πλατφόρμα δράσης του Πεκίνου

Το έγγραφο του 1995 θεωρείται ως το πιο ολοκληρωμένο παγκόσμιο πλαίσιο πολιτικής και σχέδιο δράσης για την ενδυνάμωση των γυναικών και την ισότητα των φύλων στον κόσμο. Η Πλατφόρμα Δράσης καλύπτει 12 τομείς προτεραιότητας, για καθέναν από τους οποίους έχουν προσδιοριστεί στρατηγικοί στόχοι, καθώς και δράσεις που πρέπει να αναληφθούν από κυβερνήσεις και άλλους ενδιαφερόμενους σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Οι στρατηγικοί τομείς στους οποίους υπάρχουν κρίσιμα ζητήματα για την πρόοδο και την ανάπτυξη των γυναικών είναι:

1. Γυναίκες και φτώχεια (κοινωνικός αποκλεισμός) - Ο στρατηγικός στόχος σε αυτόν τον τομέα είναι να δημιουργηθούν συγκεκριμένες πολιτικές και στρατηγικές ευαισθητοποιημένες ως προς το φύλο, πολιτικές που θα λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες και τους περιορισμούς των γυναικών που ζουν σε συνθήκες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού.
2. Γυναίκες και εκπαίδευση- Υπερνίκηση του αναλφαβητισμού μεταξύ των γυναικών και διασφάλιση της ίσης πρόσβασης στην εκπαίδευση. Δημιουργία συνθηκών  διά βίου μάθησης για κορίτσια και γυναίκες.
3. Γυναίκες και υγεία- Βελτίωση της πρόσβασης σε επαρκή, προσιτή και ποιοτική υγεία δια βίου. Ενίσχυση των προγραμμάτων πρόληψης της υγείας των γυναικών.
4. Βία κατά των γυναικών– Λήψη ολοκληρωμένων μέτρων για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών. Καταπολέμηση της εμπορίας γυναικών (trafficking) και παροχή υποστήριξης στα θύματα της πορνείας και της βίας.
5. Γυναίκες και ένοπλες συγκρούσεις- Προστασία των γυναικών που ζουν σε περιοχές ένοπλων  ή άλλων συγκρούσεων ή υπό ξένη κατοχή. Περιορισμός των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε καταστάσεις σύγκρουσης. Παροχή προστασίας, υποστήριξης και εκπαίδευσης σε γυναίκες πρόσφυγες.
6. Γυναίκες και οικονομία- Προώθηση της οικονομικής ανεξαρτησίας των γυναικών, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασής τους στην απασχόληση, των κατάλληλων συνθηκών εργασίας και του ελέγχου των οικονομικών πόρων. Παροχή εκπαίδευσης, πληροφόρησης και πρόσβασης στην αγορά εργασίας, για γυναίκες χαμηλού εισοδήματος. Εξάλειψη του διαχωρισμού της εργασίας και της κάθε μορφής διάκριση στην απασχόληση.
7. Γυναίκες στην εξουσία και στα κέντρα λήψης αποφάσεων- Εξασφάλιση ίσης πρόσβασης και πλήρους συμμετοχής των γυναικών στις δομές εξουσίας και στη λήψη αποφάσεων.
8. Θεσμικοί μηχανισμοί για την πρόοδο των γυναικών- Ενσωμάτωση της οπτικής του φύλου στη νομοθεσία, τις κυβερνητικές πολιτικές, τα προγράμματα και τα σχέδια.
9. Ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών- Διασφάλιση της ισότητας και προστασίας κατά των διακρίσεων στη νομοθεσία και την εφαρμογή της.
10. Στερεότυπα των γυναικών και ανισότητα στην πρόσβασή τους στα συστήματα επικοινωνίας και ιδίως στα μέσα ενημέρωσης - Αύξηση των ευκαιριών των γυναικών για συμμετοχή και έκφραση στο δημόσιο χώρο και την πρόσβασή τους σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων στα μέσα ενημέρωσης και στις νέες τεχνολογίες επικοινωνίας. Διασφάλιση προβολής μιας ισορροπημένης και μη στερεοτυπικής εικόνας των γυναικών στα μέσα ενημέρωσης.
11. Γυναίκες και περιβάλλον- Ενεργός συμμετοχή γυναικών σε όλα τα επίπεδα στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για το περιβάλλον. Ενσωμάτωση θεμάτων φύλου και οπτικής του φύλου σε πολιτικές και προγράμματα αειφόρου ανάπτυξης.
12. Κορίτσια- Εξάλειψη κάθε μορφής διακρίσεων, βίας και εκμετάλλευσης εναντίον των κοριτσιών. Αύξηση της συμμετοχής τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή. Αύξηση του ρόλου της οικογένειας στη βελτίωση της κατάστασης των κοριτσιών.

Ευρωπαϊκές πολιτικές για την προώθηση της ισότητας των φύλων

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σημείωσε σημαντική πρόοδο στον τομέα της ισότητας των φύλων τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό αποτελεί αποτέλεσμα:

•  της νομοθεσίας για την  ίση μεταχείριση;
•  της ενσωμάτωσης της αρχής της ισότητας των φύλων σε όλες τις άλλες πολιτικές;
•  των ειδικων μέτρων για την πρόοδο των γυναικών.

Η ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών είναι μια από τις θεμελιώδεις αξίες που ορίζονται στο Άρθρο 8 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η εγγύηση της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της απασχόλησης, της εργασίας και των αποδοχών, ρυθμίζεται επίσης στο Άρθρο 23 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο ίδιο έγγραφο, το Άρθρο 21 αναφέρει «Οποιαδήποτε μορφή διάκρισης που βασίζεται ιδίως στο φύλο, τη φυλή, το χρώμα, την εθνοτική ή κοινωνική καταγωγή, τα γενετικά χαρακτηριστικά, τη γλώσσα, τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις, τις πολιτικές ή άλλες απόψεις, που ανήκουν στην εθνική μειονότητα, το καθεστώς ιδιοκτησίας, τη γέννηση, την αναπηρία, την ηλικία ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό, απαγορεύεται ρητά".

Δεδομένου του ηγετικού ρόλου του στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το Συμβούλιο της Ευρώπης ενέκρινε τη Σύμβαση για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (η "Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης" ονομάστηκε έτσι λόγω του ονόματος του τόπου όπου έγινε η αρχή για την υπογραφή του κειμένου). Αυτό θεωρείται το πιο ολοκληρωμένο διεθνές νομικό μέσο για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σημειώνει ότι "η βία κατά των γυναικών είναι μια εκδήλωση ιστορικά άνισων σχέσεων εξουσίας μεταξύ γυναικών και ανδρών, οι οποίες οδήγησαν στην κυριαρχία και στις διακρίσεις κατά των γυναικών από τους άνδρες και στην πρόληψη της πλήρους προόδου των γυναικών» και τονίζει τη διαρθρωτική φύση της βίας κατά των γυναικών ως βίας βάσει φύλου, η οποία αναγκάζει τις γυναίκες να υποτάσσονται στους άνδρες.

Οι σκοποί αυτής της Σύμβασης είναι:

α) η προστασία των γυναικών από κάθε μορφή βίας και πρόληψη, δίωξη και εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας;
β) να συμβάλλει στην εξάλειψη κάθε μορφής διακρίσεων εις βάρος των γυναικών και να προάγει την ουσιαστική ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών, συμπεριλαμβανομένης της ενδυνάμωσης των γυναικών;
γ) να σχεδιάσει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο, πολιτικές και μέτρα για την προστασία και τη βοήθεια σε όλα τα θύματα βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας;
δ) να προωθήσει την διεθνή συνεργασία με σκοπό την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας;
ε) να παρέχει υποστήριξη και βοήθεια σε οργανισμούς και υπηρεσίες, να επιβάλλει το νόμο για αποτελεσματική συνεργασία, προκειμένου να υιοθετηθεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας.

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης απαιτεί από τα κράτη που την έχουν επικυρώσει να υιοθετήσουν μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων για την καταπολέμηση κάθε μορφής βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Οποιαδήποτε διάταξη της Σύμβασης αποσκοπεί στην πρόληψη της εμφάνισης βίας, στην παροχή βοήθειας στα θύματα και στη διασφάλιση της προσφυγής στη δικαιοσύνη. Η Σύμβαση προβλέπει και απαιτεί ποινικοποίηση και νομικές κυρώσεις για διάφορες μορφές βίας κατά των γυναικών, όπως ενδοοικογενειακή βία, παρενόχληση, σεξουαλική παρενόχληση και ψυχολογική βία.

Η Σύμβαση ορίζει σαφώς ότι η βία κατά των γυναικών και η ενδοοικογενειακή βία δεν μπορούν να θεωρηθούν ιδιωτικά θέματα και ότι τα κράτη έχουν καθήκον να προλαμβάνουν τη βία, να προστατεύουν τα θύματα και να τιμωρούν τους δράστες, μέσω της υιοθέτησης και της εφαρμογής ολοκληρωμένων πολιτικών. Εκτός από τις νομικές υποχρεώσεις, η Σύμβαση στέλνει επίσης ένα σημαντικό πολιτικό μήνυμα στην κοινωνία ως σύνολο, ότι η βία κατά των γυναικών και η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι αποδεκτές. Η αποστολή της είναι να ρίξει φως στην πραγματική κατάσταση πολλών γυναικών και κοριτσιών που είναι θύματα βίας, να ευαισθητοποιήσει και να οδηγήσει σε μια αλλαγή τρόπων σκέψης μακροπρόθεσμα.

Η Σύμβαση θέτει την υποχρέωση πρόληψης και καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών στο ευρύτερο πλαίσιο επίτευξης της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών. Με αυτόν τον τρόπο, οι συγγραφείς της αναφέρονται στις σχέσεις μεταξύ γυναικών και ανδρών, στους ρόλους τους και στις εγγενείς λειτουργίες τους στην κοινωνία, και γι' αυτό θεωρούν σημαντικό να προτείνουν έναν ορισμό του όρου «φύλο». Αυτός ο όρος δεν προορίζεται να αντικαταστήσει τον βιολογικό ορισμό του "φύλου" ή τους όρους "γυναίκες" και "άνδρες", αλλά να επισημάνει το βαθμό στον οποίο οι ανισότητες, τα στερεότυπα και, κατά συνέπεια, η βία, δεν προέρχονται από βιολογικές διαφορές ή κοινωνικές κατασκευές, με άλλα λόγια, από στάσεις και αντιλήψεις για το τι πρέπει να είναι οι γυναίκες και οι άνδρες στην κοινωνία. Η Σύμβαση περιέχει μια σειρά διατάξεων που αμφισβητούν τις αντιλήψεις περί κατωτερότητας των γυναικών έναντι των ανδρών και τους ρόλους και τις συμπεριφορές που πρέπει να διαδραματίζουν γυναίκες και άνδρες στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Αντιτίθεται στις προσπάθειες:

•  να "φυλακίζονται" γυναίκες και άνδρες μεσα στους παραδοσιακούς ρόλους, περιορίζοντας έτσι την προσωπική, εκπαιδευτική και επαγγελματική τους ανάπτυξη και γενικά τις ευκαιρίες ζωής τους;
•  να δικαιολογείται και να υποστηρίζεται η πατριαρχία, οι ιστορικές σχέσεις ισχύος των ανδρών έναντι των γυναικών και οι σεξιστικές στάσεις που εμποδίζουν την πρόοδο της ισότητας των φύλων;
•  να αντιτίθενται στο δικαίωμα των γυναικών να ζήσουν μια ζωή χωρίς βία.

Το 2020, η ανθρωπότητα αντιμετώπισε μια νέα κρίση -την πανδημία COVID19- η οποία έφερε νέες προκλήσεις στην προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών και ιδίως των κοριτσιών. Το ξέσπασμα του COVID-19 επηρέασε βαθιά το περιβάλλον στο οποίο τα παιδιά και οι έφηβοι μεγαλώνουν και αναπτύσσονται από την πρώιμη παιδική ηλικία έως τα τέλη της εφηβείας. Οι ζωές παιδιών όλων των ηλικιών και σε όλες τις χώρες έχουν αλλάξει δραματικά. Επηρεάστηκαν από τις κοινωνικοοικονομικές συνέπειες της κρίσης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, από τα περιοριστικά μέτρα που εισήχθησαν, τα οποία εξακολουθούν να είναι δύσκολο να εκτιμηθούν σε ποιο βαθμό τα οφέλη δεν έχουν υποστεί ζημία.

Η συνεχιζόμενη κρίση θα μπορούσε να αυξήσει τον αριθμό των παιδιών που ζουν σε φτωχά νοικοκυριά έως και 117 εκατομμύρια έως το τέλος του 2020, σύμφωνα με την τελευταία ανάλυση της UNICEF και Save the Children. Η άμεση απώλεια εισοδήματος συχνά σημαίνει ότι οι οικογένειες είναι λιγότερο ικανές να πληρώσουν βασικές ανάγκες, όπως τρόφιμα και ρούχα, έχουν περιορισμένη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση, και διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο βίας, εκμετάλλευσης και κακοποίησης. Η κρίση έχει επιδεινώσει την πρόσβαση των παιδιών στην εκπαίδευση. Τα σχολεία έκλεισαν σε 188 χώρες, επηρεάζοντας περισσότερα από 1,6 δισεκατομμύρια παιδιά και νέους. Δεν έχουν καταφέρει όλες οι χώρες να εισαγάγουν την εξ αποστάσεως μάθηση, και μεταξύ των χωρών χαμηλού εισοδήματος το μερίδιο είναι μόνο 30%. Ενώ τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι ο άμεσος αντίκτυπος του COVID-19 στη βρεφική και εφηβική θνησιμότητα είναι πολύ περιορισμένος, εκτιμάται ότι η επιβίωση των παιδιών θα επηρεαστεί μόνιμα από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Σύμφωνα με μια μελέτη 118 χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, ένα επιπλέον 1.2 εκατομμύρια θάνατοι παιδιών κάτω των πέντε ετών θα μπορούσαν να συμβούν σε μόλις έξι μήνες. Όσον αφορά τη βία, ορισμένοι παράγοντες που σχετίζονται με τα μέτρα κοινωνικού αποκλεισμού είναι πιθανό να οδηγήσουν σε αυξημένο κίνδυνο για τα παιδιά λόγω των αυξανόμενων εντάσεων στα νοικοκυριά, του άγχους, της οικονομικής ανασφάλειας, της απώλειας θέσεων εργασίας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Τα παιδιά ενδέχεται επίσης να είναι πιο συχνά μάρτυρες ενδοοικογενειακής βίας.

Τα κορίτσια, ειδικά εκείνα που προέρχονται από περιθωριοποιημένες ομάδες θα επηρεαστούν ιδιαίτερα από τα δευτερεύοντα αποτελέσματα του COVID-19^∗, λόγω του κινδύνου να γίνουν θύματα διπλής διάκρισης λόγω ηλικίας και φύλου. Τα μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης της νόσου έχουν επιδεινώσει τις υπάρχουσες ανισότητες και αύξησαν την εγκατάλειψη των κοριτσιών, επειδή έχουν λιγότερη πρόσβαση στις τεχνικές συσκευές και στο Διαδίκτυο που απαιτούνται για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση από τα αγόρια. Ο ειδικός προβλέπει ότι η οικονομική ύφεση, η ανεργία και το κλείσιμο των σχολείων θα αυξήσουν τη σεξουαλική βία, την εκμετάλλευση, την εμπορία, την παιδική εργασία και τις βλαβερές πρακτικές στις τοπικές κοινότητες, όπως οι καταναγκαστικοί γάμοι, η πρόωρη εγκυμοσύνη και ο ακρωτηριασμός των γεννητικών οργάνων. Όλες αυτές οι αρνητικές τάσεις θα επηρεάσουν περισσότερο τα νεαρά κορίτσια. Αυτή η ομάδα εξαρτάται περισσότερο από ιατρικές υπηρεσίες, προγράμματα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, κοινωνικές υπηρεσίες, γραφεία απασχόλησης. Η δυσκολία πρόσβασης σε αυτά τα συστήματα, εξαιτίας της πανδημίας, έχει αυξήσει σημαντικά τον κίνδυνο στον οποίο τίθεται η ζωή και η υγεία αυτών των κοριτσιών

*Plan International / John von Ahlen "COVID-19 Ο αντίκτυπος στα κορίτσια"